“Mutluluk sıralamalarımız, insanların yaşam kalitesinin daha istikrarlı bir ölçüsü olarak yaşam değerlendirmelerine dayanmaktadır.”
Mutluluk, Yaşam Kalitesi ve Sürdürülebilirlik
2024 Dünya Mutluluk Raporu’nun giriş sayfası şu cümleyle başlar:
“Mutluluk sıralamalarımız, insanların yaşam kalitesinin daha istikrarlı bir ölçüsü olarak yaşam değerlendirmelerine dayanmaktadır.”
Sürdürülebilirlik de, bir toplumun “yaşam kalitesi” ile ilgilidir. Bu nedenle yaşam kalitesi modellemesi olmadan yapılan sürdürülebilirlik/sosyal sorumluluk projeleri etkisiz ve faydası düşük olmaktadır.
Öyleyse gelin, önce bazı kavramların üzerinden kısaca geçelim. Örneğin yaşam kalitesinden ne anlıyoruz? Yaşamı değerlendirmek ne anlama gelir? Yaşam kalitesi ile mutluluk arasında nasıl bir ilişki vardır? Sürdürülebilirlikle yaşam kalitesi arasındaki ilişki nedir?
Yaşam kalitesi, idealimizdeki yaşam ile mevcut yaşam koşulları arasında büyük bir fark olmamasıdır.
Yaşam kalitemizin yıl içerisinde yaptıklarımızla ve tüm olup bitenler hakkında nasıl hissettiğimizle anlamlı bir ilişkisi bulunur. Bu bağlamda yaşam kalitemizi olumlu olarak değerlendirdiğimizde, iyi bir yaşamımız olduğundan bahsedebiliriz. Bir başka ifadeyle yaşam kalitesinin yüksek olması, “hayatımızı bir bütün olarak değerlendirdiğimizde”, yaşamdan aldığımız doyumun olumlu olduğunu “düşünmek” ve “hissetmektir”.Düşünmek kısmı, yaşamın bilişsel (mantık, objektif) boyutunu, hissetmek kısmı da yaşamın duygusal (psikolojik, subjektif) boyutunu oluşturur.
İyi yaşam, yaşam kalitesi yüksek bir yaşamdır. Yaşam kalitesi yüksek bir hayatın, mutlu bir hayat olduğu söylenebilir. Yani, mutluluğumuzun yaşam kalitemizle olumlu bir ilişkisi vardır.
Yaşam standardı ile yaşam kalitesi de aynı şeyleri ifade etmez.
Yaşam standardı, ne kadar büyük bir evde yaşadığınız, gelir seviyenizin ne kadar yüksek ya da düşük olduğu gibi materyal ve dışsal objektif göstergelerdir. Ne var ki, yaşam standardınızın yüksek olması, yaşam kalitenizin yüksek olduğunu göstermez. Örneğin, çok zengin olduğunuz için her şeyin en iyisine, en büyüğüne ve en güzeline ulaşabildiğinizi düşünelim. Aynı zamanda evde sosyopat olarak nitelendirilebilecek bir eş ya da ebeveyn ile yaşamak zorundaysanız, varlıklı olmanıza rağmen gün içerisinde sürekli kavga, huzursuzluk ve endişe yaşıyor olabilirsiniz. Böyle bir durum karşısında yaşam standardınız yüksek ama yaşam kalitenizin düşüktür.
Sürdürülebilirlik ve Yaşam Kalitesi
Mutlu hissetme hali sürdürülebilir değildir. Mutluluk, çoğunlukla anlıktır. Bazen dalgalı denizler gibidir. Bu nedenle mutluluğa odaklanmak kişisel olarak faydalı olmadığı gibi kurumsal marka iletişimlerinde mutluluk önermesine bağlanmak tehlikelidir.
Geleneksel sürdürülebilirlik anlayışı, insanlara sunulan mal ve hizmetlerin niceliğinin bir ölçüsü olan yaşam standartları ile bağlantılıdır. Bu nedenle Kişi Başına Düşen GSYİH, ortalama yaşam süresi, eğitim düzeyi vb. yönleri ölçer. Yaşam Kalitesi odakli bir model ise, insanı ve doğayı bir bütün olarak ele almanın öneminin bilinciyle subjektif ve objektif göstergeleri esas alır.
Sürdürülebilir bir yaşam, yaşam kalitesi yüksek bir yaşamdır. Bu nedenle, yapılan tüm projelerde yaşam kalitesinin belirleyicilerinin neler olduğunu anlamak önemlidir. Zira, planlamaların yaşam kalitesi belirleyicilerini içermemesi, projelerin etkisinin düşük, faydasının da uçucu olmasına neden olacaktır. Kurumların projelerinin sosyal faydası düşük olmasının ve geçici çözümler sağlamasının temel nedeni yaşam kalitesi modeline sahip olmamasıdır.
Rapora Etki Eden 6 Faktör
Dünya mutluluk raporu yaşam kalitesinin belirleyicisi olarak 6 faktörü dikkate alıyor: kişi başına düşen GSYİH, sosyal destek, sağlıklı yaşam beklentisi, özgürlük, cömertlik ve yolsuzluk. Mutluluk sıralaması, bu altı faktörün herhangi bir endeksine dayanmıyor. Puanlar daha ziyade bireylerin kendi yaşamlarına ilişkin değerlendirmelerine, özellikle de tek maddelik Cantril merdiveni yaşam değerlendirme sorusuna verdikleri yanıtlara dayanıyor. Bunun sonucu da mutluluk skorunu bize veriyor.
Cantril Merdiveni
Katılımcılardan kendileri için mümkün olan en iyi yaşamın 10 ve mümkün olan en kötü yaşamın 0 olduğu bir merdiven düşünmeleri istenir. Daha sonra kendi mevcut yaşamlarını bu 0’dan 10’a kadar yaşamlarını bir bütün olarak değerlendirmeleri istenir.
Öznel İyi Oluşun Ölçülmesi
Öznel refah ölçümü üç ana refah göstergesine dayanıyor:
- yaşam değerlendirmeleri,
- olumlu duygular ve
- olumsuz duygular (raporda olumlu ve olumsuz duygulanım olarak tanımlanmaktadır).
Mutluluk sıralaması, insanların yaşam kalitelerinin daha istikrarlı bir ölçüsü olan yaşam değerlendirmelerine dayanmaktadır.
Yaşam değerlendirmeleri. Katılımcılardan yaşamlarını bir bütün olarak değerlendirmeleri istenir. Daha büyük örneklem büyüklüğü daha kesin tahminler yapılmasını sağladığından, olağan mutluluk sıralamaları, bu yaşam değerlendirmelerinin üç yıllık ortalamasına dayanıyor.
Olumlu duygular. Olumlu duygu, üç duygu hakkında bireysel evet veya hayır cevaplarının ortalaması ile verilir: kahkaha, keyif ve ilgi.
Olumsuz duygular. Olumsuz duygu, üç duygu hakkındaki evet veya hayır cevaplarının ortalaması ile verilir: endişe, üzüntü ve öfke.
Yaşam değerlendirmeleri ve duyguların karşılaştırılması:
Yaşam değerlendirmeleri uluslararası karşılaştırmalar için en bilgilendirici ölçüttür çünkü yaşam kalitesini günlük deneyimlere dayalı duygusal raporlara kıyasla daha eksiksiz ve istikrarlı bir şekilde ortaya koymaktadır.
Yaşam değerlendirmeleri ülkeler arasında duygulardan daha fazla farklılık gösterir ve farklı ülkelerdeki çeşitli yaşam deneyimleriyle daha iyi açıklanır. Dünkü duygular, sorulan günün olayları ile iyi bir şekilde açıklanırken, yaşam değerlendirmeleri bir bütün olarak yaşam koşullarını daha yakından yansıtmaktadır. Duygular, yaşam değerlendirmeleri için önemli bir destektir.