James Carse, “Finite and Infinite Games” adlı kitabında iş dünyasında oyunun kurallarının nasıl değişiğini anlatır. Kitabın özü şudur: Eskiden şirketler kazanmak için oynardı. Senin kazanman benim kaybetmem gerekirdi. Geleceğin şirketleri oyunda kalmak için çabalayanlar olacak ve onlar ancak birlikte kazanarak büyüyebilecek.
Oyunun kuralları değişti fakat kimi yönetimlerin anlayışı hala pek değişememişe benziyor. Kuryeleri ele alalım. Motor kuryelerin hızlı teslimat yapması karlılık için öyle önemli ki, kuryenin kaza geçirmesi ikinci öncelikli. Müşteri beş dakika geç kalan kuryeye ver yansın ediyor, çünkü beklentisi öyle bir set edilmiş ki, bu gecikmeyi kabullenemiyor.
Beklentileri sadece müşteriler belirlemez, şirketlerin karakteri de beklentiyi belirler. Bundan 10 yıl kadar önce ana haber bültenlerinde dizi tanıtımlarına uzunca bir zaman aralığı verilmesi, “şok, şok” diye irite edici ses tonuyla dinleyicinin ruhunu ve zihnini rahatsız eden haberciliğin yaygınlaşması seyircinin bir beklentisinin sonucu değildi. Bu tarz haberciliği, “ne pahasına olursa olsun ölümüne kazanmaya” endeksli beyinlerin kazanç beklentisi belirlemişti.
Kargo şirketlerinin şubelerini hiç ziyaret ettiniz mi? Türkiye’nin kanayan yarası bu kargo sektörü. Bu şirketlerden birinin İstanbul’daki bir şubesine uğradım. Dükkânın içinde açık tuvaletin olduğu, ellerini yıkadıktan sonra kurulayacak bir bezin olmadığı, etrafın pislikten geçilmediği o zeminde sizin paketiniz dolaşıyordu. Tiksinme duygusunu bana yaşatan bu görüntü karşısında, bu çalışanlara insan muamelesi değil de neredeyse aşağılık birer varlık muamelesi yapılıyor olduğunu düşünmeden edemedim.
Çalışanın kendine saygısını yitirten bu ve benzeri çalışma ortamları hiç de az değil. Bu yerlerde çalışanların da şirketlerinden ve yönetimlerinden tiksindiğini düşünmek pek yanlış olmaz.
Oyunda Kalabilmenin Kuralları
2015 yılında İngiltere “Modern Slavery Bill” yani Modern Kölelik Yasasını yürürlüğe koydu. 29 Haziran 2018 günü Avustralya parlementosu aynı yasa tasarısını onaya sundu. Bu yasa onaylandığında, öncelikli olarak 100 milyon dolar ve üzerinde yıllık cirosu olan şirketlerin, kendi operasyonlarında ve tedarik zincirlerinde modern kölelik uygulamaları hakkında rapor yayınlamaları zorunluluğu olacak. Tıpkı İngiltere’de olduğu gibi, şirketler aynı zamanda Modern Kölelik anlayışını yok etmek için her yıl neler yaptıklarını detayıyla raporlamak zorunda bırakılacak. Görünen o ki, bu kategoriye girmeyen diğer şirketler de toplum baskısıyla bu uygulamalarını rapor etmek zorunda kalacak.
İngiltere’nin Modern Kölelik Yasası oldukça detaylı ve kapsamlı. İnsani çalışma anlayışlarının oluşturulması amacıyla benzer bir yasa tasarısı önümüzdeki dönemlerde tüm dünyayı saracak gibi duruyor.
Modern Kölelik Yasası Nedir?
Modern Kölelik şu tür uygulamaları kapsıyor: çalışanı esirmişcesine çalıştırmak, köle muamelesi etmek, zorla çalıştırmak, yalan söyleyerek işe almak, patronun emirlerine tabi olmaya zorlamak, organ kaçakçılığı, çocuk işci çalıştırma, psikolojik taciz gibi birtakım konuları ele alıyor.
Bu yasanın İngiltere ve Avustralya gibi devletler tarafından mecburi tutulması önemli ve umut verici bir göstergedir. Bu tür bir yasa, sürdürülebilirlik raporlaması ya da Birleşmiş Milletler tarafından öne sürülen on çalışma ilkesine imza atmak gibi iyi niyete dayalı anlaşmalardan çok daha üstün bir noktadadır.
İngiltere çıkışlı yiyecek dağıtım girişimi Deliveroo.com, 11 ülkede iş yapan uluslararası bir yemek dağıtım şirketidir. Birleşik Arap Emirlikleri, Fransa, Hollanda, Hong Kong, İspanya gibi ülkelerde hizmet veren Deliveroo.com, Modern Kölelik Manifestosu yayınlayarak, bulunduğu her ülkede bu felsefeyle hareket etmeye gayret gösterdiğini açıkladı. Karnı acıkmış olanlara bisikletleriyle yemek taşıyan çalışanların ve diğer taşeronların ücretlerinin asgari ücretin üzerinde verilmesi, sigorta ve diğer yan haklara sahip olabilmesi, daha insani çalışma şartlarına sahip olmaları için sendikalarla güç birliği yapmaya başladı. Deliveroo.com, geliştirdikleri teknoloji ile bölgelerde hangi tarz restaurantların hizmet vermesi gerektiğini saptayarak, yeni girişimlerin çıkmasına ve ekonominin canlanmasına katkı sağlayacak bir anlayışla işini büyütüyor.
Diğer yandan tarımsal biyoteknoloji şirketi Monsanto’yu 66 milyar dolara bünyesine katan Bayer, yabani otları yok etmek için ilaçlarında kullandıkları glifosat maddesi nedeniyle Dewayne Johnson adlı bir çiftçinin kan kanserine yakalanmasına sebep oldu. Mahkeme, Monsanto’nun, davacıya 289 milyon dolar tazminat ödemesini hükmetti.
ABD merkezli Amazon, Avrupa’da başını duvara tosladı. e-ticaret devi Amazon’un Almanya’daki binlerce çalışanı, daha iyi çalışma şartları talebiyle iş bırakma eylemine gitti. Şirketin İspanya ve Polonya’daki çalışanları aynı sebeplerden ötürü hali hazırda grevde.
Birleşmiş Milletlere göre, modern kölelik, dünyanın ikinci en büyük kriminal endüstrisini oluşturmakta.
Türkiye hala etkisi düşük “sosyal sorumluluk” adı altındaki stratejiden yoksun, kısa planlanmış çalışmaları ile para ve emek harcamaya devam ediyor. Yükselen mobbing oranları hayrete düşürüyor. İnsanlara nefes alma zamanı bırakmayan zoraki iş anlayışları ister patron şirketi olsun ister uluslararası şirketler olsun pervasızca uygulanıyor. Organizasyon ve pozisyon hakkında adaya yalan bilgi vererek bilinçli aldatmacalarla yapılan işe alım şekilleri çalışanları mağdur bırakmaya devam ediyor. Call center elemanlarının tuvalete gitme ve orada kalma dakikalarını dahi performanslarına yansıtan esirleştirici ve onur kırıcı uygulamalar her yerde kol geziyor.
Gelecekte oyunda kalmanızı belirleyecek olan faktör müşterilerin, çalışanların ve toplumun yaşam kalitesini nasıl ve ne derece etkin artırdığınıza bağlı olacak. Ben müşterilerime stratejiye ve doğru planlanmış projelere önem vermelerini, popülist ve fikir bazlı işlerden kaçınmalarını öneriyorum.
IPPA Communications, Türkiye’de iletişim yönetimini pozitif psikoloji bilimi ve yaşam kalitesi odaklı stratejilerle birleştiren tek şirkettir. Dijital dönüşüm süreçlerinde kültür değişimini güçlü stratejik iletişim ve yönetim süreçleriyle başarıyla yönetir.
IPPA tarafından sunulan Pozitif Liderlik Stratejileri, Yaşam Kalitesi Odaklı Sosyal Sorumluluk Projeleri, Pozitif Psikoloji temelli Seminerler, Kurumsal Sosyal Girişimcilik , Kurumsal Sosyal Marka Yönetimi ve diğer IPPA’ya özel eğitimler ve iletişim danışmanlık projeleriniz için info@ippaworld.com adresinden bize ulaşabilirsiniz.
Bu makale Fatmanur Erdogan tarafından BrandMap dergisi Agustos-Eylül 2018 sayısında yayınlanmıştır.